شبکه های آبیاری و زهکشی

شبکه های آبیاری و زهکشی :

پدیده رشد جمعیت بویژه در کشورهای در حال توسعه، باعث شده است که نیاز و تقاضای جهان به غذا به میزان قابل توجهی افزایش یابد. در گذشته تا 1950 ، افزایش محصولات زراعی اکثراٌ از طریق افزایش و توسعه سطح زیر کشت انجام می گرفته، ولی از سال 1950 به بعد، قسمت اعظم افزایش تولید، متکی بر افزایش محصول در واحد سطح گردید. حال امروزه، بیشتر اراضی بکر و مناسب زراعی جهان زیرکشت و زراعت دارد. از جمله فاکتورهای مهم در بالا بودن تولید در واحد سطح استفاده صحیح از آب است. با توجه به کمبود بارندگی در کشور ایران لازم است، حداکثر استفاده از منابع محدود آب صورت پذیرد اما بنا به دلایل فراوان از جمله عدم اطلاع کافی آبیاران و کشاورزان از اصول صحیح مدیریت آبیاری، مقدار زیادی آب که می تواند مورد استفاده مفید گیاه قرار گیرد و موجب افزایش تولید گردد، به هدر می رود. در بخش کشاورزی استفاده از کانال های روباز انتقال و توزیع آب و آبیاری سطحی داخل مزراع، جزو قدیمی ترین و رایج ترین سامانه ها در جهان بوده و هست. این شبکه ها از تکنولوژی ساده ای برخوردار بوده و تلفات آب در آن ها بالاست و عموماٌ عملکرد ضعیفی داشته اند. به لحاظ نیاز به ارتقاء کارایی مصرف آب، و محدودیت منابع آب در دسترس، تمایل کشور ها برای کاربرد روش های موثرتر انتقال و توزیع آب و آبیاری داخل مزرعه را افزایش داده است. این روش ها شامل استفاده از لوله های انتقال و توزیع تحت فشار و سیستم های آبیاری مکانیزه می باشد که استفاده از آن ها موجب عملکرد بالاتر، تلفات کمتر و مدیریت و کنترل راحت تر می گردد. در بین سیستم های آبیاری درون مزرعه، سیستم های تحت فشار در خلال دهه های گذشته توسعه بیشتری پیدا کرده¬اند چراکه مزایای قابل توجهی نسبت به سیستم¬های آبیاری سطحی دارند. استفاده از سیستم های انتقال و توزیع به صورت کم فشار و تحت فشار انطباق بیشتری با سیستم¬های تحت فشار در مزرعه دارد، زیرا می توان بدون نیاز به سیستم پمپاژ مستقل، از فشار آب موجود در سیستم انتقال و توزیع استفاده کرد و نیز براحتی بوسیله یک تبدیل ساده، آب را به سیستم تحت فشار مزرعه تحویل داد. بدین دلیل سیستم های انتقال و توزیع بصورت کم فشار و تحت فشار در حال توسعه می باشند. توسعه تولید لوله¬های پلاستیکی از جنس پی وی سی سخت و پلی اتیلن و کاهش هزینه تولید آنها در دهه اخیر جایگزینی لوله های کم فشار و پر فشار بجای کانال های روباز را نوید می دهد به طوری که در کشور مانیز پروژه های متعدد آبیاری با سیستم های انتقال و توزیع تحت فشار، طراحی و اجرا شده، و برخی نیز به مرحله بهره برداری رسیده اند.

آبیاری :

آبیاری به معنی پخش آب روی زمین جهت نفوذ در خاک برای استفاده گیاه و تولید محصول می‌باشد. آبیاری و مدیریت آب در مزرعه در عین سادگی هنوز هم از پیچیده‌ترین و به عبارتی از مشکل‌ترین عملیات کشاورزی به شمار می‌رود. بسیاری ازمتخصصان کشاورزی آبیاری را یک هنر می‌دانند تا علم ، و برخی آن را یک فن قلمداد می‌کنند.

شبکه اصلی و فرعی آبیاری :

شبکه آبیاری به مجموعه تاسیساتی که برای انتقال و توزیع آب و جمع آوری آب های مازاد آبیاری و روان آب ها احداث می شود، اطلاق می شود. شبکه آبیاری به شبکه اصلی و شبکه مزرعه که به ترتیب نقش انتقال و توزیع آب تا سر مزارع و توزیع آب در داخل مزارع را بر عهده دارند، تفکیک می شود. شبکه اصلی شامل کانل ها ( کانل آبرسان و کانل های درجه 1 و 2 ) و مجاری بسته ( لوله ها و تونل ها) ، زهکشهای سطحی ، سازه های هیدرولیکی ، جاده های ارتباط و جاده های سرویس یرای بهره برداری و نگهداری.

آبیاری بارانی :

یکی از روشهای آبیاری است که آب را توسط آب پاشها به صورت قطرات ریز باران در آورده و در سطح زمین پخش می‌نمایند ورطوبت مورد نیاز گیاه تامین می ‌شود

روشهای آبیاری بارانی به دو دسته کلی روش های کلاسیک و روش های مکانیزه تقسیم بندی می شوند : روش کلاسیک :

از نیروی کارگری جهت جا به جایی خطوط لوله بال آبیاری و آبپاش ها استفاده می شود. که شامل روش های کلاسیک متحرک ، نیمه متحرک، ثابت با آبپاش متحرک و کلاسیک ثابت می باشد.

روش مکانیزه :

جا به جایی بال آبیاری توسط نیروی ماشین انجام می شود و شامل روش های ویل مو سنتر پیوت و لینیر می باشد.

روش موضعی :

در روش های آبیاری موضعی قسمتی از سطح زمین مرطوب می شود و در صورتیکه طراحی و اجرای این روش ها بطور صحصح انجام شود، راندمان بالا و توزیع مناسب و یکنواخت در سطح اراضی حاصل می گردد.

آبیاری سطحی :

آبيارى سطحى قديمى‌ترين روش آبيارى است که در اکثر نقاط جهان رواج دارد. اين روش برحسب وضعيت و شرايط خاک، آب، زمين و تجربه زارعين به‌صورت گوناگون انجام مى‌پذيرد: مانند آبيارى به روش جويچه‌اي، کَرتي، شياري، نوارى و غيره. آبيارى سطحى اگر به درستى طراحى و اجرا شود، به دليل عدم نياز به وسايل و دستگاه‌هاى پيچيده، براى زارعين يکى از بهترين روش‌ها محسوب مى‌شود اما چنانچه به‌خوبى اجراء نشود، موجب تلفات آب، عدم يکنواختى توزيع آب و کاهش محصول مى‌گردد.

زهکشی :

زهکشی خارج کردن آب و املاح اضافی از بستر و یا عمق خاک است .در کشاورزی هدف از زهکشی ، بیشتر فراهم کردن محیطی مناسب برای رشد ریشه گیاه است ( از نظر تهویه و شوری) در تعریفی جامع تر میتوان گفت زهکشی به معنی خارج شدن طبیعی یا مصنوعی آب مازاد از یک منطقه بوده و از مباحث بنیادی هیدرولوژی مهندسی است . اهمیت زهکشی : هر وقت زمین را آبیاری میکنیم سطح آب سفره زیرزمینی بالا می آید و امر تهویه در منطقه ریشه با مشکل مواجه میشود ضمنا تجمع املاح نیز باعث ایجاد شوری در خاک میگردد.

زهکش های سطحی :

مجموعه مجاری روباز که هرز آبهای آبیاری و رواه آبهای ناشی از رگبارها را در شبکه آبیاری جمع اوری، هدایت و تخلیه می کند، شبکه زهکشی سطحی نامیده می شود.

زهکش های زیرزمینی :

زهکش های بسته ای در عمق و فاصله لازم به منظور کنترل سطح آب زیرزمینی و برای مناطقی احداث می شوند که منبع تغذیه آنها نفوذ عمقی آب حاصل از بارندگی و آب آبیاری است و شیب سطح سفره آب زیرزمینی امکان جریان آب زیرزمینی را یه اندازه کافی فراهم نمی کند.

امروزه سياست سرمايه گذاري حاكم از طرف مديران و متوليان امرحمل و نقل و ترافيك بيش ازراهكارهاي مبتني بر توسعه وساخت شبكه هاي حمل و نقل به سمت راهكارهاي مديريت ترافيك مانند مديريت كاهش تقاضا وتؤام با آن كنترل ترافيك و داشتن نگرش سيستمي بر اين موضوع ، معطوف گشته است. ازطرفي امروزه فن آوري اطلاعات درگستره خود روش هاي مديريت ترافيك را نيز تحت الشعاع قرارداده است. بطوريكه درحال حاضر روش هاي مديريت ترافيك با بكارگيري فن‌آوري‌ اطلاعات به نحو شايسته اي از تكنولوژي مدرن براي توسعه ترافيك و برآوردن نيازها و خواسته هاي كاربران بهره مي گيرد.