حفاظت و مهندسی رودخانه

حفاظت و مهندسی رودخانه :

نياز انسان به آب باعث شده تا اكثر تمدن هاي بشري در كنار رودخانه ها شكل بگيرند. انسان هاي اوليه با زندگي در كنار رودخانه ها بطور فطري و تجربي آموخته بودند كه جهت استفاده بهينه از اين منابع خدادادي، مي بايد رودخانه ها را دوست داشت و حتي در بعضي از فرهنگ هاي كهن آب و رودخانه بعنوان موجودي مقدس و حيات بخش مورد ستايش و احترام بود. با توسعه شهرنشيني و اجراي طرح هاي عمراني و دور شدن انسانها از رودخانه اين دوستي گسسته شد و انسان با برداشت بي رويه شن و ماسه از بستر رودخانه، خانه و شهرك سازي در حريم و بستر رودخانه، احداث سازه هاي تقاطعي و غيره اقدام به تعرض به رودخانه و بر هم زدن رژيم متعادل و پايدار آن نمود. رودخانه ها به مثابه موجودات زنده اي هستند كه در مقابل اين تعارض اقدام متقابل نموده و لذا رژيم هيدروليكي آن در يك روند براي رسيدن به تعادل مجدد قرار مي گيرد. مهندسي رودخانه علمي است كه اين اعمال اندر كنشي را بطور سيستماتيك هماهنگ و هدايت خواهد نمود و به عبارتي ديگر مهندسي رودخانه شامل تمام مراحل برنامه ريزي، طراحي، اجرا و بهره برداري از عمليات مختلفي است كه به منظور بهبود وضعيت رودخانه در جهت استفاده بهتر از آن اعمال مي گردد.

رودخانه ها شريان هاي اصلي حيات كليه سازه هاي آبي محسوب مي شوند و حفاظت و بهره برداري بهينه از آنها و همچنين حراست از بستر و حريم آنها از مهم ترين مسئوليت هاي وزارت نيرو مي باشد. استفاده بهينه از رودخانه ها به لحاظ اهميتي كه اين منابع طبيعي در برآورد نيازهاي بشري، از ديرباز تاكنون داشته اند از انگيزه هاي مهم به وجود آمدن شاخه ديگري از مهندسي آب به نام مهندسي رودخانه بوده است. به علت نزديكي سازه هاي تغذيه كننده از آب رودخانه و زمين هاي كشاورزي اطراف رودخانه نياز به يك برنامه ريزي علمي جهت حفظ و حراست از اين سازه ها اجتناب ناپذير مي باشد. علمي كه در مورد كليه مراحل مطالعه و برنامه ريزي، طراحي، اجرا و بهره برداري جهت بهبود و يا تغيير وضعيت موجود يك رودخانه به منظور برآورد نيازهاي عمراني بحث مي كند مهندسي رودخانه ناميده مي شود.

مهندسی رودخانه :

علمي كه در مورد كليه مراحل مطالعه و برنامه ريزي، طراحي، اجرا و بهره برداري جهت بهبود و يا تغيير وضعيت موجود يك رودخانه به منظور برآورد نيازهاي عمراني بحث مي كند مهندسي رودخانه ناميده ميشود رودخانه ها به مثابه موجودات زنده اي هستند كه در مقابل تعارض بشر اقدام متقابل نموده و لذا رژيم هيدروليكي آن در يك روند براي رسيدن به تعادل مجدد قرار مي گيرد.
كليه رودخانه ها در معرض تغيير و تحول قرار دارند و كارهاي مهندسي رودخانه براي تغيير بده، مطالعه بده رسوبي، مسير رودخانه، عمق آبراهه، پهنه سيل گير و كيفيت آب مورد نياز مي باشد. روش هاي معمول در راه رسيدن به اين اهداف استفاده از سازه هاي مختلف به تنهايي يا تركيبي از آنها مثل سد، سيل بند خاكي يا بتني، پوشش بدنه، آبشكن يا به كار گرفتن راه حل هاي قديمي مثل لايروبي مي باشد. از جمله مباحث مهم در مهندسي رودخانه شناخت شكل رودخانه (مرفولوژي )، تثبيت، سواحل و بستر رودخانه، كاناليزه كردن و كنترل سيلاب مي باشد. كليه رودخانه ها در معرض تغيير و تحول قرار دارند به كمك مورفولوژي رودخانه مي توان اطلاعاتي از شكل هندسي آبراهه، شكل بستر و پروفيل طولي رودخانه به دست آورد.

آبیاری سطحی :

آبيارى سطحى قديمى‌ترين روش آبيارى است که در اکثر نقاط جهان رواج دارد. اين روش برحسب وضعيت و شرايط خاک، آب، زمين و تجربه زارعين به‌صورت گوناگون انجام مى‌پذيرد: مانند آبيارى به روش جويچه‌اي، کَرتي، شياري، نوارى و غيره. آبيارى سطحى اگر به درستى طراحى و اجرا شود، به دليل عدم نياز به وسايل و دستگاه‌هاى پيچيده، براى زارعين يکى از بهترين روش‌ها محسوب مى‌شود اما چنانچه به‌خوبى اجراء نشود، موجب تلفات آب، عدم يکنواختى توزيع آب و کاهش محصول مى‌گردد.

زهکشی :

زهکشی خارج کردن آب و املاح اضافی از بستر و یا عمق خاک است .در کشاورزی هدف از زهکشی ، بیشتر فراهم کردن محیطی مناسب برای رشد ریشه گیاه است ( از نظر تهویه و شوری) در تعریفی جامع تر میتوان گفت زهکشی به معنی خارج شدن طبیعی یا مصنوعی آب مازاد از یک منطقه بوده و از مباحث بنیادی هیدرولوژی مهندسی است . اهمیت زهکشی : هر وقت زمین را آبیاری میکنیم سطح آب سفره زیرزمینی بالا می آید و امر تهویه در منطقه ریشه با مشکل مواجه میشود ضمنا تجمع املاح نیز باعث ایجاد شوری در خاک میگردد.

زهکش های سطحی :

مجموعه مجاری روباز که هرز آبهای آبیاری و رواه آبهای ناشی از رگبارها را در شبکه آبیاری جمع اوری، هدایت و تخلیه می کند، شبکه زهکشی سطحی نامیده می شود.

زهکش های زیرزمینی :

زهکش های بسته ای در عمق و فاصله لازم به منظور کنترل سطح آب زیرزمینی و برای مناطقی احداث می شوند که منبع تغذیه آنها نفوذ عمقی آب حاصل از بارندگی و آب آبیاری است و شیب سطح سفره آب زیرزمینی امکان جریان آب زیرزمینی را یه اندازه کافی فراهم نمی کند.

امروزه سياست سرمايه گذاري حاكم از طرف مديران ومتوليان امرحمل ونقل وترافيك بيش ازراهكارهاي مبتني بر توسعه وساخت شبكه هاي حمل ونقل به سمت راهكارهاي مديريت ترافيك مانند مديريت كاهش تقاضا وتؤام با آن كنترل ترافيك وداشتن نگرش سيستمي بر اين موضوع، معطوف گشته است.ازطرفي امروزه فن آوري اطلاعات درگستره خود روش هاي مديريت ترافيك رانيزتحت الشعاع قرارداده است.بطوريكه درحال حاضر روش هاي مديريت ترافيك بابكارگيري فن‌اوري‌اطلاعات به نحو شايسته اي از تكنولوژي مدرن براي توسعه ترافيك و برآوردن نيازها و خواسته هاي كاربران بهره مي گيرد.